Október märzen

Októberfest

Þann 12. október 1810 gengu Lúðvík, krónprins af Bavaríu, og Teresa af Saxe-Hildburghausen í hjónaband.  Þar sem að Lúðvík þessi var flottur gaur, bauð hann öllum sínum þegnum til stórrar veislu fyrir utan München á túni sem nú heitir Teresienweise í höfuðið á brúðinni.  Talið er að um 40.000 manns hafi tekið þátt í hátíðarhöldunum.  Lúðvík þessi gerði sér örugglega enga grein fyrir því að veisla þessi var upphafið á fyrirbærinu og stórhátíðinni Októberfest sem að flestallir íbúar Vesturlanda kannast við.  Síðan þá hefur hátíðin skiljanlega tekið mörgum breytingum, en enn er Októberfest þó haldin á sama stað, Thereseinweise.  Það var ekki fyrr en á hátíðinni 1818 sem brugghúsin í München fengu leyfi til að setja upp bjór- og matartjöld.  Nú til dags er hátíðin orðin að 16-18 daga hátíð sem hefst um miðja september og lýkur fyrstu helgina í október og er sótt af um 6,5 milljón manns sem innbyrða um 7 milljón lítra af bjór og mörg þúsund tonn af mat. 

Fyrsti ljósi lagerbjórinn

En hvernig varð þessi oktoberfest/märzen bjór til?  Var hann löngu tilkominn og hitti bara svona vel á?  Eða var hann fundinn upp sérstaklega fyrir brúðkaupshátíðina? 

Í raun hafði lengi verið til bjór sem gekkst undir nafninu märzen, meira að segja víðar en í þýskumælandi löndum. T.d. finnst í frönskumælandi löndum stílinn "biére de mars".  Fyrir tíma kælitækninnar var ómögulegt að brugga yfir sumartímann í Evrópu.  Síðasta lögun ölgerðartímabilsins kallaðist marsbjór (märzen, biére de mars) og átti að endast yfir sumarið og þar til að fyrsta lögun haustsins yrði tilbúinn til drykkju.  Það er ómögulegt að gera sér grein fyrir hvernig þessir marsbjórar brögðuðust, eða jafnvel hvort þeir höfðu einhver séreinkenni. Líklegast voru þessir bjórar brúnir og gruggugir eins og flestallir bjórar fyrir iðnbyltingu og ekki er ólíklegt að það hafi verið reykt bragð af þeim.

Upphaf oktoberfest/märzen bjórstílsins einsog við þekkjum hann í dag er í Vínarborg um miðja 19. öld, ekki München.  Það var bruggmeistarinn Anton Dreher sem hannaði þennan kopar-brúnrauða bjór og kynnti til leiks veturinn 1840-41.  Sá bjór er talinn vera fyrsti ljósi lagerbjórinn og fyrsti ljósi bjórinn á meginlandi Evrópu, en það var ekki fyrr en 1842 að ljósi lagerbjórinn frá Pilsen í Bæheimi leit dagsins ljós.  Anton Dreher hafði sem lærlingur starfað í Sedlmayr brugghúsinu (nú Spaten-Franziskaner-Bräu) í München.  Þar kynntist Dreher syni eiganda Sedlmayer brugghússins, Gabriel II.  Þeir urðu miklir vinir og ferðuðust víða um Evrópu til að kynnast nýjum tækniframförum og öðrum ölgerðarhefðum.  Það ver einmitt á Englandi sem þeir kynntust ensku tækninni við að rista ljóst malt.   Kopar-brúnrauði bjór Drehers gekk undir ýmsum nöfnum, meðal annars märzen, vienna typ og Schwechater lagerbier, en bjórinn var framleiddur í Schwechat brugghúsinu í Vín. 

Bjórinn í München á þessum tíma var brúnn eða dökkur, og er enn framleiddur og drukkinn þar í borg og kallast dunkel eða dunkles.  Það var ekki fyrr en árið 1871 að Jósef Sedlmayer, yngri bróðir Gabriels II fór að gera tilraunir með ljósara malt með vínarbjórinn að fyrirmynd.  Nýi bjórinn var svo framleiddur fyrir alvöru í mars 1872 og "frumsýndur" á Októberfest það haust undir nafninu märzen.  Bjórinn sló í gegn á hátíðinni og hefur verið stór þáttur af Októberfest allar götur síðan.

Október märzen

Er bjór númer fimm frá Borg Brugghúsi og jafnframt fyrsti árstíðarbjór brugghússins og svo sannarlega ekki sá síðasti.  Með Október viljum við bæta í árstíðarbjórflóru Íslands, en okkur þykir ærin ástæða til að fagna komu haustsins og uppskerunnar og jafnframt minnast sumarsins sem er að líða.  Kom þá ekkert annað til greina en að bjóða upp á bjór í märzen stíl, en þeir bjórar gerast ekki haustlegri.  Október hefur djúpan appelsínu-koparrauðan lit og maltríkan ilm og bragð sem málar stórkostlegar haustlitamyndir í huga neytandans.  Meginuppistaða maltsins í þessum bjór er münchen malt, en einnig er örlítið af pilsmalti og ljósu caramelmalti.  Perle humlar leggja grunninn að nettri beiskjunni sem gefur rétta mótvægið til að halda bjórnum drekkanlegum.  Október fer sérstaklega vel með ýmsum mat og klikkar ekki með grilluðum kjúklingi, svínakjöti eða pylsum.

Skál!

Stulli